Theo VOV
Giữa
người bệnh và các y bác sĩ đang mất dần sự tin cậy. Điều này tác động xấu đến cả
2 phía.
Người bệnh và nhân viên y tế
Ai cũng có lúc ốm đau, phải đi khám, chữa ở bệnh viện, cơ sở
y tế. Đến đó, không chóng thì chầy, thể nào cũng chứng kiến một biểu hiện tiêu
cực. Dễ thấy nhất là hiện tượng giao tiếp nói năng chảnh lỏn, sẵng giọng của
không ít nhân viên y tế với người bệnh và thân nhân của họ. Việc bệnh nhân dúi
tiền cho những người tiêm thuốc, thay băng nếu không thì ngại rằng sẽ bị làm mạnh
tay gây đau, cũng phổ biến.
Ở nơi này nơi khác, bệnh nhân muốn chen ngang thì
kèm một tờ tiền trong y bạ để được vào khám trước. Rồi thái độ thờ ơ chậm can
thiệp khi người bệnh yêu cầu hỗ trợ. Tệ hơn nữa, có nhân viên y tế vòi vĩnh bệnh
nhân và người nhà…
Từ những biểu hiện nhỏ cũng đã tạo ra sự bức xúc cho phía người
bệnh, vốn đã đang ốm đau mệt mỏi. Khi một tai biến y khoa xảy ra, hậu quả
nghiêm trọng, thì dư luận bùng nổ, chĩa “đao kiếm” về phía ngành y. Truyền
thông nhảy vào mổ xẻ đưa tin, nhiều khi trầm trọng hoá thêm vụ việc, hoặc thiên
lệch, chỉ phản ánh thông tin một chiều. Và thực trạng phổ biến là mặc dù chưa
có kết luận chuyên môn về nguyên nhân, nhưng dư luận luôn có chiều hướng quy “tội”
cho nhân viên y tế, lập tức hiểu ngay rằng, để xảy ra sự cố là do thiếu y đức!
Bác sĩ Hồ Mạnh Tường (Khoa Y, Đại học quốc gia TP Hồ Chí
Minh) từng có bài
viết về điều này, trong đó có kêu gọi mọi người tỉnh táo suy xét, vì: “Một
số nhân viên y tế có thái độ cư xử với bệnh nhân không tốt, thiếu đạo đức nghề
nghiệp. Nhưng đừng vì thế mà biến bệnh viện, nơi nhân viên y tế và bác sĩ cần tập
trung để cứu chữa và chăm sóc bệnh nhân, thành “chiến trường”. Xã hội
không có lợi từ những cuộc chiến này”.
Xét một cách công bằng: tiêu cực trong ngành y, những sự cố
y khoa… thì ở nước nào cũng có, ngay cả ở những nơi tiên tiến, những nền y tế
hiện đại. Đạo đức xã hội xuống cấp, tiêu cực nhiều hơn trong ngành y là thể hiện
tình hình chung của xã hội, chứ không riêng gì ngành y.
Cái nhìn của dư luận xã hội với ngành y ngày càng khắt khe,
ít thiện cảm. Điều đó ảnh hưởng đến hầu hết các bác sĩ và nhân viên y tế. Họ cảm
thấy dường như tất cả mọi người đang xúm vào lên án và vùi dập mình. Nhiều bác
sĩ tâm sự rằng xem chương trình “Táo quân” trên VTV năm nay họ cảm thấy bị tổn
thương nặng nề trước cảnh Táo Y tế là nhân vật… chỉ cần đưa phòng bì là “cởi”!
Trước những búa rìu dư luận, đường dây nóng được tạo lập ở hầu
khắp các bệnh viện. Hiệu quả chưa thấy đâu nhưng đường dây nóng gây nhiều bức
xúc với các y bác sĩ. Họ phàn nàn, rằng trong phần lớn trường hợp, bệnh nhân chưa
tìm hiểu kỹ mà đã khiếu nại, nạt nộ, bắt bẻ… phía bệnh viện một cách vô lý.
Giữa người bệnh và thầy thuốc đang mất dần sự tin cậy. Mà mối
quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân rất cần sự tin tưởng lẫn nhau. Các bác sĩ thường
nói, chữa cho người không biết gì là dễ nhất, họ sẽ làm theo đúng lời khuyên của
bác sĩ. Còn người “hơi biết một chút” trở lên, sẽ vào mạng tra cứu, bị loạn
thông tin, lo lắng và có khi không làm theo chỉ dẫn của bác sĩ mà làm theo kimh
nghiệm của người khác trên mạng, khiến bệnh lâu khỏi. Còn bây giờ, khi bác sĩ
kê đơn, bệnh nhân sẽ nghi ngờ: bác sĩ được hưởng hoa hồng bao nhiêu % trong đơn
thuốc này?… Người nằm viện luôn lo sợ “bồi dưỡng” không tốt thì y tá, bác sĩ
không quan tâm chăm sóc. Bao nhiêu nỗi lo, bao nhiêu sự nghi ngờ chi phối quan
hệ giữa bệnh nhân – thầy thuốc!
Người bệnh không dám đặt lòng tin vào bác sĩ. Báo chí dường
như chỉ chờ ở đâu có sai sót là đến xới tung lên, với lối giật tít khá đáng sợ.
Giờ đây rất nhiều các bác sĩ luôn làm việc trong tâm trạng căng thẳng, lo sợ
sai sót nếu xảy ra sẽ khiến mình sa lầy trong những rắc rối mệt mỏi. Thế là, họ
tìm cách che giấu sai sót. Thêm nữa, nếu bây giờ có những xét nghiệm kỹ thuật
cao mà cần thiết cho bệnh nhân, nhiều khi họ cũng không dám chỉ định, sợ bị quy
kết là cố tình nâng cao chi phí để làm khó người bệnh. Bác sĩ chọn giải pháp an
toàn cho mình. Rõ ràng như thế thì người bệnh bị thiệt, không còn được cứu chữa
hết khả năng của tiến bộ y khoa.
Chúng ta luôn luôn đòi hỏi y bác sĩ phải vì người bệnh, nhưng…
Khác với các ngành nghề khác, đối tượng cung cấp dịch vụ của
ngành y là sức khỏe, là tính mạng của con người. Nghề y có những chuẩn mực nhất
định mà các ngành nghề khác không có, ví dụ như khi cấp cứu thì không được phép
trì hoãn dù người bệnh có khả năng thanh toán phí dịch vụ hay không.
Nhưng thực tế thì bao giờ cũng phức tạp hơn lý thuyết. Tôi từng
chứng kiến một vụ việc tại khoa Chấn thương của Bệnh viện Mắt. Một bệnh nhân bị
rách giác mạc sau một vụ ẩu đả, có chỉ định mổ. Bệnh nhân ở ngay Hà Nội, nhưng
gia đình mãi vẫn chưa mang tiền viện phí vào nộp. Bác sĩ trực bối rối liên tục
gọi điện hỏi ý kiến lãnh đạo. Sốt ruột, chính tôi chen vào giục: “Sao không mổ
cho người ta đi?”. Bác sĩ phân trần: “Khổ quá, em có lần mổ như thế rồi, xong bệnh
nhân chưa lành đã trốn viện, không trả tiền viện phí, thế là em lại phải lấy tiền
túi ra nộp, những 10 triệu đồng. Mà chuyện như thế này hay xảy ra lắm, em lấy
đâu ra tiền để nộp thay cho bệnh nhân?”
Giả sử nếu một người bình thường trong chúng ta ở địa vị của
chị bác sĩ ấy, chúng ta sẽ làm gì? Bỏ mặc người bệnh thì không đành. Phẫu thuật
cho người ta rồi bị rắc rối vì không ai trả viện phí? Được biết, chị bác sĩ này
từng giúp nhiều bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn xin tài trợ từ các quỹ hỗ trợ bệnh
nhân nghèo để có thể được phẫu thuật. Chị ấy là một bác sĩ tốt, có tâm.
Nhưng thế nào là bác sĩ tốt? Một bác sĩ phẫu thuật đã cứu sống
người bệnh, người nhà bệnh nhân đưa phong bì cảm ơn, người bác sĩ nhận. Vậy là
đúng hay sai, tốt hay không tốt?
Cách đây hàng chục năm, hành vi nhận phong bì “cám ơn” của bệnh
nhân chắc chắn là không thể chấp nhận được. Nhưng đến nay, các chuẩn mực đã
thay đổi. Thời bao cấp, đa số người dân đều nghèo. Còn bây giờ, nếu mọi người
xung quanh năng động giỏi giang và sống giàu có thì không lẽ những bác sĩ phải
sống khổ hạnh, nhìn vợ con mình nheo nhóc? Họ phải làm gì?
Điều bất hợp lý hiện nay là các y bác sĩ được trả thù lao bằng
một phần nhỏ so với công sức của họ bỏ ra để thực hiện các dịch vụ điều trị, phẫu
thuật, chăm sóc bệnh nhân. Với các dịch vụ y tế mà các bệnh viện được phép thu
thêm, Nhà nước định ra một mức giá rất thấp. Điều này thể hiện tính nhân đạo của
chế độ nhưng lại thiếu hợp lý khi tạo ra hệ quả là nhân viên y tế trong hệ thống
y tế công sẽ phải sống trong cảnh đói nghèo nếu chỉ trông vào tiền lương. Từ
đó, nảy sinh tiêu cực. Tiêu cực lan rộng, trở thành tệ nạn, làm xấu đi hình ảnh
của ngành y.
Chúng ta luôn luôn đòi hỏi nhân viên y tế phải vì người bệnh,
phải giữ tròn y đức, nhưng “có thực mới vực được đạo”, thu nhập cán bộ y tế thấp,
cường độ làm việc lại cao, đa số còn làm thêm giờ, thêm việc hay làm ngoài, hệ
quả tất yếu là chất lượng dịch vụ y tế thấp và tỷ lệ sai sót, biến chứng cao.
Không chỉ có thế, chi phí đầu tư cho y tế ở Việt Nam cũng thấp,
dẫn đến thiếu giường bệnh, thiếu thiết bị, thuốc men, và thiếu cả đào tạo nhân
lực. Người dân thiếu kiến thức về bảo vệ sức khỏe. Người bệnh lúc ốm nhẹ chưa đến
viện, chỉ khi nào ốm nặng mới đi chữa, thì chi phí chữa bệnh lúc ấy đã tốn kém
gấp bội cho cả bản thân người bệnh và cho cả ngành y.
Thế mới nói, chỉ nỗ lực của riêng ngành y thôi thì chưa thể
giải quyết được vấn đề nâng cao y đức.
Trong bối cảnh hiện nay, một nhân viên y tế, nếu giao tiếp với
bệnh nhân đúng mực (lịch sự, ân cần, thân thiện, không tỏ thái độ kẻ cả, ban ơn,
gay gắt…), làm tròn trách nhiệm trong việc cứu chữa bệnh nhân (chẩn đoán, điều
trị đúng thuốc tốt nhất cho người bệnh, không kê những đơn thuốc mà bệnh nhân
không thực sự cần đến…), và chịu khó trau dồi trình độ để làm tốt chuyên môn,
như vậy có thể coi là có y đức.
Cần nhấn mạnh, “y thuật” là một phần quan trọng không thể
tách rời của y đức. Một bác trình độ chuyên môn hạn chế thì dù thái độ có tốt
bao nhiêu, có luôn tỏ ra thông cảm chia sẻ với bệnh nhân bao nhiêu nhưng chẩn
đoán, điều trị, phẫu thuật… kết quả kém thì có thể vẫn được bệnh nhân thông cảm,
không bị kiện tụng và luôn được khen là tốt, nhưng thực ra bệnh nhân không thể
biết có khi họ gây hại nhiều hơn lợi cho mình!
Để làm được như vậy, các y bác sĩ cũng phải là những con người
có lương tâm, có lòng yêu nghề. Thực tế trong ngành y hiện nay vẫn có không ít
những con người như vậy. Chỉ khi các chính sách vĩ mô can thiệp đảm bảo được
thu nhập xứng đáng cho cán bộ nhân viên ngành y, chúng ta mới có thể đòi hỏi ở
họ cao hơn!
Hãy công bằng
Người bệnh, giới truyền thông và tất cả mọi người nên có cái
nhìn khách quan, công bằng khi nói về ngành y. Không tô hồng, nhưng cũng không
nên cực đoan thái quá.
Rõ ràng là mỗi ngày, tại các phòng mổ, các khoa cấp cứu của
hàng trăm bệnh viện trên khắp cả nước, đã có hàng ngàn người bệnh được cứu sống,
được phục hồi sức khoẻ để sống cuộc sống bình thường. Đó là đóng góp, là công
việc thầm lặng của các y bác sĩ, cán bộ nhân viên ngành y.
Hãy trân trọng các thày thuốc đã dũng cảm vượt khó khăn đẩy
lùi dịch bệnh; các thầy thuốc đã tìm ra những phương pháp mới “chiến đấu” với
những bệnh nan y để chăm sóc sức khỏe người dân; những người đã đối xử tử tế với
bệnh nhân đúng với lương tâm nghề nghiệp của mình… Trong ngành nào cũng vậy,
không tránh khỏi những nhân tố tiêu cực và cần phải chung tay đẩy lùi những
tiêu cực ấy, và chỉ có thể làm được như vậy bằng thái độ công bằng, xây dựng./.
Cảo Thơm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét